Αμφιθεατρικά χτισμένη στις νοτιοανατολικές υπώρειες του Παρνασσού, σε υψόμετρο 350-400, η Δαύλεια Βοιωτίας φημίζεται για την όμορφη θέα της και το θαυμάσιο κλίμα της.
Κοντά στο σύγχρονο οικισμό της Δαύλειας, στη θέση «Κάστρο», βρισκόταν η αρχαία Δαυλίς, η δεύτερη πόλη που συναντούσε κανείς σε φωκικό έδαφος στη διαδρομή από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας προς τους Δελφούς.
Η Δαυλίς, η οποία αναφέρεται επίσης ως Δαυλίων πόλις και Δαυλία, καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ., από τους Μακεδόνες του Φιλίππου Β’ και από τους Ρωμαίους.
Η ακρόπολη της αρχαίας Δαυλίδος κατέχει την κορυφή ενός υψώματος που ορθώνεται σε μικρή απόσταση νοτίως της Δαύλειας. Διατηρούνται λείψανα του τείχους (οικοδομήθηκε ίσως τον 4ο αιώνα π.Χ. και ανοικοδομήθηκε κατά τη Μακεδονική Περίοδο) και της πύλης της εισόδου.
Η οχυρή αυτή θέση ήταν σε χρήση και κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους, όταν μάλιστα ενισχύθηκε. Αρχαίο οικοδομικό υλικό χρησιμοποιήθηκε στην εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, που βρίσκεται μέσα στο χώρο της αρχαίας ακρόπολης.
Εξάλλου, σε απόσταση 5 χλμ. από τη Δαύλεια, σκαρφαλωμένη σε πλαγιά του Παρνασσού, βρίσκεται η ιστορική μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Ιερουσαλήμ, γνωστή στους ντόπιους ως Γερσαλή (Αγιαρσαλή). Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της η Γερσαλή υπέστη επανειλημμένες καταστροφές, που τις ακολούθησαν επισκευές και ανακαινίσεις.
Περί τα μέσα του 18ου αιώνα η μονή της Ιερουσαλήμ υπήχθη στη μονή του Όρους Σινά, προκειμένου αφενός να προστατευτεί η κτηματική περιουσία της και αφετέρου να τύχει φοροαπαλλαγών.
Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης η Γερσαλή αποτέλεσε κέντρο ανεφοδιασμού των αγωνιστών της Ανατολικής Στερεάς, είχε δε καθοριστική συμβολή διά του ηγουμένου της στη νικηφόρο έκβαση της μάχης της Αράχοβας το 1826.
Η μονή της Ιερουσαλήμ ακολουθεί την τυπική αρχιτεκτονική διάταξη, με το καθολικό της (τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός) να περιβάλλεται από κτίρια που εξυπηρετούν τις διάφορες δραστηριότητες του μοναχικού βίου.
Στο σκευοφυλάκιο της μονής, που πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου, φυλάσσονται μεταβυζαντινές εικόνες, έργα μεταλλοτεχνίας και άλλα σημαντικά κειμήλια.
Πλησίον της μονής της Ιερουσαλήμ βρίσκεται ο σπηλαιώδης ναός της Φανερωμένης, άλλοτε τόπος ασκήσεως μοναχών.
*Οι φωτογραφίες του σύγχρονου οικισμού της Δαύλειας, των αρχαίων λειψάνων της και του ναού της Φανερωμένης προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο davlia.gr, ενώ εκείνες της μονής (μεταξύ αυτών, η κεντρική του παρόντος άρθρου) από το διαδικτυακό τόπο της Ιεράς Μητροπόλεως Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος (imtl.gr).
Πηγή: stereanews.gr