Το ορεινό χωριό της Φωκίδας που υπέστη μια από τις χειρότερες θηριωδίες που διέπραξε ο γερμανικός στρατός στην Ελλάδα…
Στους πρόποδες του Παρνασσού και συγκεκριμένα στο λεκανοπέδιο του Κηφισού ποταμού, είναι χτισμένη η Λιλαία ή Κάτω Αγόριανη, όπως ονομαζόταν μέχρι το 1928 Δεν είναι τυχαίο πως από τα πανάρχαια χρόνια ξεχώριζε για τα πλούσια νερά της. Το όνομα της οφείλεται στη νύμφη Λίλαια, κόρη του θεοποιημένου ποταμού Κηφισού.
Την εποχή που οι Λατίνοι κυρίευσαν την περιοχή, η Λιλαία ήταν μια ακμάζουσα πόλη. Σε αυτό συνέβαλε καταλυτικά η ευνοϊκή της θέση, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι των δύο βασικών οδικών αξόνων, που συνέδεαν τη Θεσσαλία με τη νότια Ελλάδα. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης χρονολογούνται από τα πρωτοελλαδικά χρόνια (3η χιλιετία π.Χ.).
Πρόκειται για μια περιοχή από την οποία πέρασαν πολλοί επιδρομείς, τους οποίους οι κάτοικοι αντιμετώπισαν με γενναιότητα. Οι Γερμανοί δεν αποτέλεσαν εξαίρεση. Ωστόσο, η μόνη διαφορά ήταν ότι εξολόθρευσαν εν ψυχρώ, άμαχο πληθυσμό, ενόσω η περιοχή βρισκόταν υπό κατοχή. Στις 7 Οκτωβρίου του 1943,στη Λιλαία βρήκαν το θάνατο 11 άτομα από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, ενώ πυρπολήθηκαν τα 150 από τα περίπου 160 σπίτια του χωριού.
Από την αρχαία Λιλαία, σήμερα σώζονται σε καλή κατάσταση τα τείχη της πόλης, τα οποία διακρίνονται σε δύο φάσεις: μία πριν από τη μακεδονική κατάκτηση και μία μετά. Επρόκειτο για ισχυρά τείχη, ενισχυμένα κατά τόπους με οχυρωματικούς πύργους. Δείγμα μιας παλαιότερης οχύρωσης σώζεται στην κορυφή της ακρόπολης. Αυτό ίσως ήταν το τείχος της Λιλαίας πριν από την καταστροφή που επέφερε στις φωκικές πόλεις ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Β’ κατά τον Γ’ Ιερό Πόλεμο, το 346 π.Χ.
Τα επόμενα χρόνια, βέβαια, το χωριό ξαναχτίστηκε. Συνοικίσθηκε μάλιστα, με τη γειτονική πόλη Έρωχο, σημερινή Πολύδροσο. Τα τείχη της Λιλαίας είχαν σχήμα τετράγωνο και εκτείνονταν από τον κάμπο μέχρι τους πρόποδες του Παρνασσού. Οι πύργοι της ήταν πολλοί και ορισμένοι διατηρούν ακόμη τα παράθυρα και τις πολεμίστρες τους.
Η ολοσχερής καταστροφή του χωριού από τους κατακτητές στην κατοχή του ’43, έδωσε στη Λιλαία το όνομα «Μαρτυρικό χωριό».
Η κεντρική πλατεία της Λιλαίας, τόπος συνάντησης για ντόπιους και τουρίστες
Μέσα στο καταπράσινο περιβάλλον, τα πέτρινα σπίτια με τις πλακόστρωτες αυλές, τα πλατάνια με τις φυσικές σκιές και ο ήχος από τα τρεχούμενα νερά του ποταμού, συνθέτουν την ομορφιά της Λιλαίας, με την μακρόχρονη ιστορία και το έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Οι πηγές του βοιωτικού Κηφισού (Αγία Ελεούσα), η πηγή του Γάτσινου, ο Αγοριανίτης ποταμός που ρέει δίπλα στο χωριό και τα δύο Κεφαλόβρυσα, είναι κάποια από τα φυσικά αξιοθέατα του χωριού. Στα δύο Κεφαλόβρυσα, τα νερά των οποίων τροφοδοτούν τον βοιωτικό Κηφισό, τα αιωνόβια πλατάνια που υπάρχουν εκεί, δημιουργούν με τη σκιά τους την ιδανική επαφή του ανθρώπου με τη φύση. Αξίζει επίσης να δείτε τους ερειπωμένους σήμερα ναούς του Αγίου Χριστοφόρου και της Παναγίας Ελεούσας, που έχουν χτιστεί πάνω στα αρχαία ερείπια ναού, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον ποταμίσιο Θεό, Κηφισό.
Σημείο αναφοράς και τόπος συνάντησης για τους χωριανούς αλλά και τους τουρίστες αποτελεί η κεντρική πλατεία του χωριού, με την εκκλησία της .. και το άγαλμα – ορόσημο της ιστορικής σημασίας που έχει η Λιλαία για τη χώρα. Αξιοσημείωτο είναι πως έχει στηθεί τιμής ένεκεν στη μνήμη και τον ηρωισμό των πεσόντων από την γερμανική εισβολή τον Οκτώβριο του ’43.
Με ιδιαίτερη αρχαιολογική και πολιτιστική σημασία για το νομό Φωκίδας και την ευρύτερη περιοχή, η Λιλαία μπορεί να αναδειχθεί σε πόλο έλξης για τουρίστες και αρχαιολάτρεις καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Αν έχετε τη Λιλαία ως ορμητήριο για περιήγηση στη Κεντρική Στερεά, οι βασικές αποστάσεις είναι
- 4 χλμ. από την Πολύδροσο
- 10 χλμ. από την Επτάλοφο (Αγόριανη)
- 20 χλμ. από το χιονοδρομικό κέντρο Παρνασσού (θέση Φτερόλακκα)
- 34 χλμ. από την Αράχωβα
- 44 χλμ. από τους Δελφούς
EXTRA TIP: Ειδυλλιακή διαμονή στη Λιλαία προσφέρει το Lilea Chalet. Κάντε κράτηση άμεσα
Πηγή: stereanews.gr